Kazimierz Funk – naukowiec, który odkrył witaminy
Wiedzieliście, że termin „witaminy” wymyślił i opracował Polak? Kazimierz Funk był niezwykłym naukowcem – aż czterokrotnie nominowano go do Nagrody Nobla, po dwa razy w dziecinie chemii i medycyny. Chociaż w Polsce nie każdy o nim słyszał, Polski Instytut Nauk i Sztuk w Ameryce corocznie przyznaje naukowcom nagrodę imienia Kazimierza Funka – Casimir Funk Natural Sciences Award.
Urodzony geniusz
Kazimierz Funk urodził się w 1886 roku w Warszawie. Zainteresowanie medycyną i biofizyką z pewnością zaczerpnął od rodziców – lekarzy. Jego ojciec zajmował się dermatologią, a matka poświęciła karierę zawodową dla opieki nad dziećmi i domem. Przyszły naukowiec już jako nastolatek przejawiał ponadprzeciętne uzdolnienia. Maturę zdał w wieku 16 lat, po czym rozpoczął studia na jednym z najbardziej prestiżowych uniwersytetów w Europie – w Genewie. Początkowo wybrał biologię, jednak w trakcie studiów postanowił zająć się chemią. Po zaledwie 4 latach studiowania, w wieku 20 lat, udało mu się nie tylko zdobyć tytuł magistra nauk ścisłych, lecz także obronić doktorat poświęcony syntezie estrogenu.
Bogate doświadczenie
W Szwajcarii Kazimierz Funk rozwijał się naukowo pod okiem innego wybitnego polskiego naukowca Stanisława Konstaneckiego, twórcy teorii barwników roślinnych. W swojej karierze pracował w Instytucie Pasteura w Paryżu, w Katedrze Chemii Organicznej Uniwersytetu w Berlinie, a przede wszystkim w Instytucie Medycyny Zapobiegawczej w Londynie, gdzie prowadził badania nad chorobą beri-beri. Jej przyczyną – jak już dziś wiemy – jest awitaminoza.
Kury pomogły odkryć witaminy
Kazimierz Funk współpracował z Christianem Eijkmanem, który prowadził badania na kurach. Eijkman zauważył, że ptaki karmione wyłącznie łuskanym ryżem ulegają paraliżowi podobnemu do tego, który jest objawem choroby beri-beri, zaś pozostałe pozostają zdrowe. Funk postanowił odkryć co odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie zdrowych kur. W 1911 roku udało mu się wydzielić substancję, która dzisiaj znana jest pod nazwą witaminy B1. Funk był świadomy, że jest to część całej grupy składników odpowiadających za prawidłowe funkcjonowanie organizmu, dlatego kontynuował badania, których rezultatem było odkrycie witaminy B3 oraz rozszerzenie wiedzy na temat witamin A i D.
Przełom w leczeniu wielu chorób
Odkrycie witaminy B1 doprowadziło do zmiany spojrzenia na wiele powszechnych wówczas chorób, takich jak szkorbut, pelargia czy krzywica, które dotychczas traktowano jako dolegliwości spowodowane czynnikami zewnętrznymi. Dzięki badaniom Funka zmieniono podejście do nich, włączając leczenie prewencyjne, czyli zastosowanie odpowiedniej diety. Funk zwrócił także uwagę na pozytywny wpływ witamin na system immunologiczny człowieka.
Osiągnięcia w Polsce
Wybuch I wojny światowej skłonił Funka do emigracji za ocean – w Stanach Zjednoczonych otrzymał obywatelstwo i kontynuował swoje badania. Do powrotu do Polski, która istniała na nowo zaledwie od kilku lat, zachęcił Funka Ludwik Rajchman – lekarz i bakteriolog. Dzięki jego zaangażowaniu w 1923 roku Kazimierz Funk wrócił do ojczyzny i podjął współpracę z Państwowym Zakładem Higieny, gdzie wraz z zespołem wyizolował enzym trawienia oraz jako jeden z pierwszych na świecie wyodrębnił insulinę. Rezultatem tego odkrycia był fakt, że Polska stała się trzecim na świecie producentem insuliny (po Danii i Wielkiej Brytanii).
Pracował do końca
Niestety z powodu pogarszającej się sytuacji politycznej Kazimierz Funk nie zagościł długo w kraju. W przededniu II wojny światowej opuścił Polskę i wraz z rodziną wrócił do Stanów Zjednoczonych, do Nowego Jorku. W USA kontynuował badania naukowe nad hormonami i możliwością ich terapeutycznego zastosowania oraz nad chorobami nowotworowymi. Przewodniczył Fundacji na Rzecz Medycznych Badań Naukowych swojego imienia. Pracował aż do śmierci w 1967 roku.
Kazimierz Funk zmienił oblicze medycyny. Poprzez swoje osiągnięcia naukowe pomógł zwalczyć powszechne w tamtych czasach choroby i uratować wielu ludzi.
Wpis jest częścią projektu „POLONIKA – ślady Polaków za granicą”, który odkrywa miejsca na świecie, w których w szczególny sposób zaznaczyła się obecność Polaków.
Źródła:
Białczyński Czesław, Wielcy Polacy: Kazimierz Funk (1884 – 1967) – i jego witaminy (których najwięcej mają polskie dziewczyny!), aktualizacja 19.11.2015 (dostęp: 18.04.2018), dostępne w Internecie: https://bialczynski.pl/2015/11/19/wielcy-polacy-kazimierz-funk-1884-1967-i-jego-witaminy-ktore-maja-polskie-dziewczyny/ Turejko Tomasz, Kto odkrył witaminy?, aktualizacja 9.08.2016 (dostęp: 18.04.2018), dostępne w Internecie: http://jagiellonski24.pl/2016/08/09/kto-odkryl-witaminy/