Polskie Obiekty na Liście Światowego Dziedzictwa

Czym jest Lista Światowego Dziedzictwa UNESCO? Które polskie obiekty się na niej znajdują? Dlaczego dla Polski to takie ważne wyróżnienie, aby figurować w tym słynnym zestawieniu? Na te pytania odpowiemy Wam w cyklu wpisów dotyczących polskiego dziedzictwa kulturowego i naturalnego docenionego przez Organizację Narodów Zjednoczonych dla Wychowania, Kultury i Nauki.

Zacznijmy od początku. UNESCO czyli Organizacja Narodów Zjednoczonych dla Wychowania, Kultury i Nauki została powołana w 1945 roku, a dokładnie 16 listopada. W ramach jej działań promowana jest oświata, nauka oraz kultura. Państwa należące do organizacji są zobowiązane do współpracy i aktywności mających na celu propagowanie idei związanych z szerokim dostępem do edukacji, dbałości o zabytki i przyrodę oraz rozwijanie kultury pokoju.

Szczególnym rodzajem udokumentowania wcielania tych idei w życie stanowi Lista Światowego Dziedzictwa, na którą zostają wpisane miejsca o szczególnej wartości dla całej ludzkości. Polska posiada aż 16 obiektów figurujących na tej liście:

  1. Stare Miasto w Zamościu.

  2. Krzemionki Opatowskie.

  3. Drewniane cerkwie.

  4. Drewniane kościoły południowej Małopolski. 

  5. Królewskie Kopalnie Soli w Wieliczce i Bochni.

  6. Kalwaria Zebrzydowska.

  7. Stare Miasto w Krakowie.

  8. Auschwitz-Birkenau.

  9. Zabytkowa Kopalnia Srebra i podziemia w Tarnowskich Górach.

  10. Hala Stulecia we Wrocławiu.

  11. Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy.

  12. Park Mużakowski.

  13. Puszcza Białowieska.

  14. Stare Miasto w Warszawie.

  15. Średniowieczny zespół miejski w Toruniu.

  16. Zamek krzyżacki w Malborku.

Obszary o charakterze kulturowym bądź przyrodniczym muszą posiadać specjalne cechy oraz spełniać wyznaczone kryteria, aby móc znaleźć się w tym prestiżowym zestawieniu. Jeśli już jakieś miejsce trafi do tego katalogu, automatycznie zwiększa się jego atrakcyjność pod względem turystycznym. Dodatkowo stanowi to również ogromne wyróżnienie dla regionu, z którego dany zabytek pochodzi.

Stare miasto w Zamościu

 

 

Piękno Zamościa zostało docenione przez UNESCO w 1992 roku podczas 16. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa, odbywającego się w Santa Fe. Możecie się zastanawiać, czym Stare Miasto pewnej miejscowości wysuniętej na wschód Polski urzekło komisję? Plan miasta został zaprojektowany przez włoskiego architekta Bernarda Morando, który był istnym wirtuozem sztuki. Świadczy o tym fakt, że w Zamościu powstały aż 3 rynki, rezydencja pałacowa, ratusz, akademia, arsenał, pas przepięknie kolorowych kamienic oraz kolegiata. Wszystko to powstało na zlecenie przyszłego właściciela miasta i również jego fundatora – Jana Zamoyskiego.

Na dodatek, poza kolegiatą, wybudowano sześć świątyń, które miały odpowiadać na potrzeby różnorodnych grup etnicznych, które wtedy zamieszkiwały Polskę. Było to bardzo istotne, aby zapewnić wolność religijną zamieszkiwanym grupom, a było ich sporo. W tamtym czasie, w Zamościu przebywali Polacy, Ormianie, Niemcy, Rusini, Włosi, Grecy oraz Żydzi.

Układ architektoniczno-urbanistyczny zabudowy miejskiej z XVI wieku łączy w sobie elementy włoskiego renesansu oraz tradycji lokalnej. Przy tym spełnia kryteria twierdzy ponieważ posiada zespół fortyfikacji. Natomiast część reprezentatywna, do której należy rezydencja samego Zamoyskiego oraz zabytki będące częścią zabudowy miejskiej, tworzą ze sobą estetyczną kompozycję.

Nade wszystko Zamość zachował oryginalny plan oraz najważniejsze budowle. Jeden z najpiękniejszych przykładów realizacji renesansowej w Europie Środkowo-Wschodniej znajduje się właśnie w Zamościu, w województwie lubelskim.

Krzemionki Opatowskie

 

 

Do tej pory ostatnim polskim zabytkiem wpisanym na Listę Światowego Dziedzictwa jest Krzemionkowski Region Prehistorycznego Górnictwa Krzemienia Pasiastego, znajdujący się w Opatowie, niedaleko Ostrowca Świętokrzyskiego. Inauguracja tego wydarzenia miała miejsce 6 lipca 2019 roku podczas 43. Sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa, która odbyła się w stolicy Azerbejdżanu (Baku).

W skład Krzemionek Opatowskich wchodzą następujące atrakcje turystyczne: podziemna trasa, rezerwat przyrody, zrekonstruowana osada oraz muzeum archeologiczne. Najciekawszą część zwiedzania stanowi szlak kopalń krzemienia pasiastego, który liczy 500 m długości, a w niektórych miejscach sięga do 11,5 m głębokości. Droga poprowadzona pod powierzchnią ziemi, będąca przykładem neolitycznego górnictwa, jest jedynym tego typu obiektem w skali światowej, który można zwiedzać.

Jednym z kolejnych punktów programu jest zrekonstruowana osada, która przedstawia prawdopodobne warunki życia mieszkańców epoki kamienia i brązu. Zaś w muzeum archeologicznym zobaczymy zbiory związane z górnictwem i obróbką kamienia począwszy od epoki prehistorycznej aż po okres nowożytny.

Poza walorami edukacyjnymi, to miejsce przykuwa również uwagę ze względu na zróżnicowana florę i faunę w obrębie pobliskiego rezerwatu przyrody, będącego częścią Krzemionek Opatowskich.

Drewniane cerkwie w polskim i ukraińskim regionie Karpat

 

W 2013 roku, podczas 37. sesji Światowego Komitetu Dziedzictwa w Phnom Penh, na Listę światowego dziedzictwa wpisano 16 karpackich cerkwi – 8 w Polsce i 8 na Ukrainie. Unickie budowle sakralne w Polsce można zwiedzać w: Radrużu, Chotyńcu, Smolniku, Turzańsku, Powroźniku, Owczarach, Kwiatoniu oraz Brunarach Wyżynnych. Najstarsze świątynie pochodzą z XV wieku, a najmłodsze sprzed dwustu lat.

Cerkwie były budowane w różnych stylach architektonicznych, które oddawały lokalne tradycje. Wśród nich można wymienić typy:
  • huculski,
  • halicki,
  • bojkowski,
  • łemkowski.

Zabytki zachowały się w oryginalnym stanie, tak samo jak otoczenie wokół unickich budowli. Kwestia krajobrazu otaczającego cerkwie jest tutaj kluczowa. Pejzaże w tej części Polski zachwycają swoim pięknem i idealnie komponują się z starodawnym, drewnianym budownictwem.

Obiekty stanowią dziedzictwo i przykład architektury sakralnej tamtych czasów. W dodatku, oprócz walorów estetycznych, budynki posiadają wyjątkową konstrukcję będącą przejawem prawosławnego budownictwa.

Drewniane kościoły południowej Małopolski

 

Sakralne budowle pochodzące z epoki średniowiecza doczekały się zaszczytnego miejsca na Liście światowego dziedzictwa w 2003 roku, podczas 27. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa, odbywającej się tym razem w Paryżu. Do kościołów, które zostały objęte ochroną UNESCO należą te znajdujące się w Binarowej, Bliznem, Dębnie Podhalańskim, Haczowie, Murowanej, Sękowej.

Świątynie łączą w sobie wiele technik i stylów architektonicznych, między innymi barokowy oraz lokalny, odpowiadający tradycjom grupy mieszkańców. Pomimo takiego zróżnicowania, wszystkie kościoły łączy specyficzna konstrukcja zrębowa, typowa dla okresu średniowiecza oraz bogato zdobione wnętrza. Najczęściej tego typu budowle były fundowane przez szlachciców lub osoby bardzo majętne.

Drewniane kościoły ulokowane w prowincjonalnej scenerii stanowiły opozycję w stosunku do kamiennych zabudowań znajdujących się w miastach. Właśnie ten wiejski krajobraz dodaje uroku wolnostojącym ośrodkom kultu religijnego.

 

Bibliografia:

http://www.unesco.pl/ [data dostępu 12.03.2020]

https://kujawsko-pomorskie.travel/pl/content/polska-lista-dziedzictwa-swiatowego-unesco [data dostępu 12.03.2020]

https://zabytek.pl/pl/obiekty/stare-miasto-w-zamosciu-2190 [data dostępu 12.03.2020]

http://krzemionki.pl/ [data dostępu 12.03.2020]

https://zabytek.pl/pl/obiekty/drewniane-cerkwie-w-polskim-i-ukrainskim-regionie-karpat-2478 ]data dostępu 12.03.2020]

https://wyborcza.pl/1,75410,14144645,Drewniane_cerkwie_z_Karpat_na_Liscie_Swiatowego_Dziedzictwa.html [data dostępu 12.03.2020]

https://zabytek.pl/pl/obiekty/drewniane-koscioly-poludniowej-malopolski-2477 [data dostępu 12.03.2020]

Zdjęcia:

http://krzemionki.pl/galeria/terazniejszosc/ [data dostępu 12.03.2020]

https://historia.org.pl/2012/10/08/drewniane-cerkwie-karpat-i-kopalnia-soli-w-bochni-na-liscie-unesco/ [data dostępu 12.03.2020]

https://chasingunesco.com/drewniane-koscioly-poludniowej-malopolski/ [data dostępu 12.03.2020]