Dwujęzyczność to temat, który jest aktywnie podejmowany na gruncie naukowym. Wiele wskazuje, że to nie same nowe odkrycia napędzają dalsze poszukiwania, a potrzeby i wątpliwości rodziców. Rodzicielstwo staje się dziś bardziej świadome. Równocześnie w globalnym świecie rodziny, w których mówi się w różnych językach, są coraz częstsze. Niestety wokół dwujęzyczności narosło wiele mitów i stereotypów, które nierzadko powodują wśród rodziców niepokój i konfuzję, co skłania ich właśnie do chęci głębszego poznania zagadnienia. Warto więc spojrzeć na sprawę z naukowego punktu widzenia i zastanowić, jak właściwie dwujęzyczność wpływa na rozwój dziecka?
Wśród zalet, które bezpośrednio wynikają z dwujęzyczności, szczególnie podkreślany jest jej dobroczynny wpływ na rozwój myślenia kreatywnego. Istotne w tym kontekście są badania Elizabeth Peal i Wallace Lamberta, którzy już w roku 1962 dowodzili, że dwujęzyczność oddziałowuje na twórcze myślenie i tzw. giętkość umysłu. Przyczyny tego zjawiska są dość logiczne – osoba dwujęzyczna zna co najmniej dwa słowa na nazwanie jednej rzeczy czy zjawiska, co równocześnie pozwala jej spoglądać na te same przedmioty z dwóch różnych perspektyw i niejako swobodnie “przełączać się” pomiędzy tymi dwoma porządkami. Naukowcy badali umiejętności kreatywnego myślenia za pomocą testów psychologicznych i wiele wskazuje, że jest pomiędzy tymi zagadnieniami istnieje istotne połączenie[1]. Kanadyjska badaczka Ellen Bialystok podkreśla: “dwujęzyczność w sposób fundamentalny zmienia procesy poznawcze u dzieci. Wciąż jednak bez odpowiedzi pozostaje pytanie o zakres tych zmian, zarówno w odniesieniu do obszarów poznania, jak i do czasu rozwoju”[2].
Wspomniana już Ellen Bialystok, która bada dwujęzyczność już od ponad 40 lat, zwraca także uwagę, że słownictwo dzieci dwujęzycznych jest słabiej rozwinięte w obu językach, niż w przypadku dzieci, które naturalnie władają tylko jednym językiem. Inaczej sprawy się mają w przypadku zrozumienia samej struktury języka – ta umiejętność jest tak samo dobra, a nierzadko nawet lepsza niż w przypadku dzieci jednojęzycznych[3]. Według Bialystok kwestia nauki czytania i pisania jest jeszcze bardziej skomplikowana – wiele zależy od związku pomiędzy językami, które zna dziecko, a także od poziomu umiejętności posługiwania się językiem, który uważany jest za drugi. Istotne z tego punktu widzenia jest to, czy języki mają ten sam system pisma (jak np. angielski i francuski), jeśli tak – dziecko dwujęzyczne dokonuje szybszych postępów w zdobywaniu tej umiejętności, jeśli nie (jak np. w przypadku języka polskiego i chińskiego) – dzieci zdobywają tę umiejętność w takim samym tempie jak dzieci jednojęzyczne. Warto także podkreślić, że te dzieci dwujęzyczne, którym nauka czytania przychodzi łatwiej, znają oba języki na stosunkowo równym poziomie[4].
Raport przygotowany na zlecenie Unii Europejskiej prezentuje szereg korzyści wynikających z dwujęzyczności dziecka. Wśród nich odnajdziemy wspomnianą już wyżej giętkość mentalną, czyli właśnie umiejętność patrzenia na te same rzeczy z różnych punktów widzenia. Dzieci dwujęzyczne szybciej osiągają także etap abstrakcyjnego myślenia, które na późniejszym etapie owocuje umiejętnością rozwiązywania problemów. Zdaje się też, że dzieci dwujęzyczne posiadają większe predyspozycje metajęzykowe, co oznacza, że łatwiej odczytują intencje nadawcy, a w konsekwencji także łatwiej przychodzi im nawiązywanie relacji z drugim człowiekiem. Jak wskazują twórcy raportu, dzieci te uczą się, nie tylko gromadząc nowe informacje, ale także posiadają możliwość tworzenia pewnych nowych rozwiązań ze zdobytych informacji. Ostatnia zaleta, na którą wskazują twórcy raportu, nie dotyczy już samych dzieci, a osób starszych – jak dowodzą badania, osoby dwujęzyczne starzeją się umysłowo od dwóch do nawet czterech lat później[5].
Z naukowego punktu widzenia dwujęzyczność niesie za sobą wiele korzyści. Umiejętność taka ma raczej pozytywny wpływ na rozwój dziecka, a w dorosłym życiu może zaowocować zarówno na gruncie zawodowym jak i interpersonalnym. W tym kontekście świadomość rodziców dzieci dwujęzycznych, o ich naturalnych możliwościach i talentach, jest szczególnie ważna.
Bibliografia:
[1] Ellen Bialystok York University, Kanada, tłum. Zofia Wodniecka-Chlipalska, zob: http://przedszkolesowa.pl/wplyw-dwujezycznosci-na-rozwoj-poznawczy/, (dostęp: 23.12.2019).
[2] Tamże.
[3] Ellen Bialystok, L’acquisition d’une deuxième langue, le bilinguisme pendant la petite enfance et leur impact sur le développement cognitif précoce, York University Canada, 2017, zob: https://bilingual-kid.com/wplyw-dwujezycznosci-na-rozwoj-dzieci/, (dostęp: 23.12.2019).
[4] Tamże.
[5] Loretta BERTELLE, Dwujęzyczność w świetle najnowszych badań naukowych, Uniwersytet Warszawski.
Niniejszy artykuł na temat dwujęzyczności jest efektem realizacji projektu współfinansowanego w ramach sprawowania opieki Senatu Rzeczypospolitej Polskiej nad Polonią i Polakami za granicą w 2019 roku