Z Podola do Stambułu
Stanisław Chlebowski urodził się w 1835 r. w Pokutyńcach na Podolu. Studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu. Zwiedził liczne kraje Europy, w tym Francję, gdzie doskonalił swój kunszt malarski pod okiem sławnego artysty Jeana-Léona Gérome’a. Nie do końca wiadomo skąd Chlebowski wziął się na sułtańskim dworze w Turcji. Jedna z wersji głosi, że artysta został zauważony w Paryżu przez sułtańskiego urzędnika, wezyra Fuada Paszę, i zaproszony przez niego do Stambułu. Z innych zachowanych źródeł wynika, że malarz wybrał się do Stambułu z własnej inicjatywy, aby wykonać na miejscu szkice z natury do obrazów batalistycznych. Na miejscu jego obrazy miały przyciągnąć uwagę generała Sadyka Paszy, który prawdopodobnie następnie polecił artystę sułtanowi.
Sułtan Bajazyt w niewoli u Tamerlana – Stanisław Chlebowski, 1878
Życie na dworze sułtana
Chociaż znalezienie się polskiego malarza na dworze sułtańskim może wydawać się nie lada wyróżnieniem, i w rzeczywistości tak było, to praca nadwornego artysty nie była usłana różami. Od Chlebowskiego wymagano ciężkiej pracy od rana do wieczora, zapłata za wykonane dzieło często się opóźniała, a sułtan mógł ingerować w koncepcje malarza. Zdarzało się nawet, że wysłannicy sułtańscy przybywali do artysty późnym wieczorem, już po czasie jego pracy, wymagając korekty obrazów.
Artysta spędził na dworze sułtańskim dwanaście lat. Na koniec swojego życia powrócił do Polski, do Krakowa – zmarł trzy lata później.
Inspiracje artysty
Tematyka dzieł Chlebowskiego jest różnorodna. Dla sułtana Chlebowski namalował serię obrazów przedstawiających najważniejsze wydarzenia z historii Turcji. W twórczości artysty nie brakuje także obrazów ukazujących sceny rodzajowe, oddające klimat i charakterystykę wschodniego życia, również codzienności na sułtańskim dworze. Artysta wnikliwym okiem odwzorowywał orientalny krajobraz, za tematy dzieł obierając sobie m. in. turecki bazar, czy modlitwę Turczynek w meczecie.
Postać malarza nie jest w Polsce powszechnie znana. Kilka obrazów Stanisława Chlebowskiego znajduje się w Muzeum Narodowym w Krakowie. Warto pamiętać o zasługach artysty, którego życie, poprzez egzotyczny wątek obecności na sułtańskim dworze, wpisuje się w dzieje polskiej obecności naszych rodaków poza granicami kraju.
Bazar w Konstantynopolu, Stanisław Chlebowski, data nieznana
Wpis jest częścią projektu „POLONIKA – ślady Polaków za granicą”, który odkrywa miejsca na świecie, w których w szczególny sposób zaznaczyła się obecność Polaków.
Źródła:
http://turcjawsandalach.pl/content/stanis%C5%82aw-chlebowski-nadworny-malarz-su%C5%82tana-abd%C3%BClaziza http://www.artinfo.pl/artysta/stanislaw-chlebowski Agata Wójcik, Nadworny malarz sułtana, „Alma Mater”, nr 124, s. 42-44.