Ojciec teatru brazylijskiego

Zbigniew Ziembiński (1908-1978) – aktor, reżyser, kierownik artystyczny. Dzięki niemu brazylijski teatr zyskał nowe oblicze. Wsławił się w Polsce, jednak to właśnie w Ameryce Południowej zdobył największe uznanie. Dowiedzcie się dlaczego!

Początki kariery w Polsce

Zbigniew Ziembiński teatrem interesował się od dziecka – już w wieku 12 lat zagrał swoją pierwszą rolę w szkolnym przedstawieniu „Dziady część II”. Studiował literaturę na Uniwersytecie Jagiellońskim, a prosto z uczelni trafił na scenę. W 1927 roku rozpoczął współpracę z Teatrem im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, gdzie zadebiutował rolą Zakrystiana Leuthiera w spektaklu „Proboszcz wśród bogaczy” – miał wtedy dopiero 19 lat.

W 1929 zdał eksternistyczny egzamin reżyserski  w Warszawie, dzięki czemu został najmłodszym reżyserem w Polsce. Krótko współpracował z Teatrem Polskim i Małym w Warszawie, Teatrem Miejskim w Łodzi, później z Teatrem Nowym w Poznaniu; nadal utrzymywał współpracę z macierzystym Teatrem Słowackiego w Krakowie. Do jego najlepszych występów zaliczano: rolę Poety w „Weselu”, za którą w 1932 roku otrzymał nagrodę w konkursie sztuk Wyspiańskiego, występ w „Rewizorze” Gogola jako Chlestakow oraz kreację Chopina w „Lato w Nohant” Iwaszkiewicza.

Aktywnie zajmował się również reżyserią, tworząc liczne komedie czy dramaty mieszczańskie, a wśród najwybitniejszych wymienić można „Stare Wino” czy „Zwycięską płeć”. Był członkiem Zarządu Głównego Związku Artystów Scen Polskich.

„Z uniwersytetu przeskoczył od razu na scenę T. im. Słowackiego, nigdy nie był początkującym, od razu gotowym aktorem. Zadziwiała jego fenomenalna dykcja, gdyż przy niezmiernej precyzji artykulacji mógł mówić w tempie karabinu maszynowego” wspominała H. Małkowska.

 

Ziembiński podczas spektaklu w Teatrze narodowym

Emigracja

W 1939 roku wyjechał do Rumunii, następnie przeniósł się do Francji – cały czas utrzymywał współpracę z Teatrem Polskim. Po kapitulacji Francji (1941) wyemigrował do Brazylii. Jednak to nie w Brazylii miał osiąść – planował dostać się do Nowego Yorku, jednak nie udało mu się uzyskać wizy. Miał wtedy 33 lata , żadnych pieniędzy i nie mówił po portugalsku.

Ziembiński szybko nawiązał kontakt z brazylijskim środowiskiem teatralnym i zaczął współpracę z amatorską grupą teatralną Os Comediantes; owocem tej kooperacji był przełomowy dla teatru brazylijskiego spektakl „Suknia Ślubna”. Sukces tej sztuce zapewniła współpraca trzech wybitnych osób – autora, scenografa i reżysera (Ziembiński, Rodrigues i Santa Rosa).

Podczas pierwszych sześciu lat pobytu w Brazylii Ziembiński wyreżyserował 10 spektakli. Jako reżyser współpracował z Teatrem „Dos Novos”, Teatro Popular de Arte Maria Della Costa, Brazylijskim Teatrem Komedii (który w latach pięćdziesiątych był najważniejszych teatrem w Sao-Paulo). W 1957 roku opuścił Teatro de Comedia i zaczął kierować zespołem Calcidy Becker, następnie przeniósł się do Rio de Janeiro, gdzie pracował w różnych teatrach jako reżyser i aktor. To wtedy powstały spektakle, które przeszły do historii brazylijskiej sztuki teatralnej, takie jako „Paiol Velho” czy „Pega Fogo”. Recenzenci teatralni często dzielą dzieje teatru brazylijskiego na dwa okresy „przed i po Ziembińskim”.

Polski ojciec brazylijskiego teatru

W 1963 roku artysta powrócił na pół roku do Polski, gdzie wystawił dwie sztuki –„ Złoty Pysk” w Teatrze Starym w Krakowie oraz „Ścieżkę Zbawienia” w Teatrze Współczesnym w Warszawie. Niestety nie zagościł w kraju na długo i już w 1964 roku powrócił do Brazylii, gdzie kontynuował pracę – głównie w telewizji (wystąpił w wielu telenowelach brazylijskich!). Stał się wychowawcą nowych pokoleń aktorów, reżyserów i scenografów.

Scena z przedstawienia „Pega Fogo”

Zmarł w 1978 roku. W jego pogrzebie w Teatrze Miejskim w Rio de Janeiro uczestniczyło przeszło 15 tysięcy osób. Na grobie Zbigniewa Ziembińskiego widnieje napis w języku portugalskim: „Polski ojciec nowoczesnego teatru brazylijskiego”. Jego imieniem nazwano teatr w Rio de Janeiro: „Teatro Municipal Ziembiński”.

Teatro Municipal Ziembiński


Wpis jest częścią projektu „POLONIKA – ślady Polaków za granicą”, który odkrywa miejsca na świecie, w których w szczególny sposób zaznaczyła się obecność Polaków.

Źródła:

http://www.encyklopediateatru.pl/osoby/18613/zbigniew-ziembinski

http://culture.pl/pl/tworca/zbigniew-ziembinski