Na Liście Światowego Dziedzictwa znajduje się 1121 obiektów położonych w 167 państwach. Do tej pory w zestawieniu pojawiło się 869 zabytków kulturowych, 213 dóbr o charakterze przyrodniczym oraz 39 przykładów dorobku mieszanego kulturowo-przyrodniczego). Istnieje również Lista Światowego Dziedzictwa w zagrożeniu, która obejmuje obecnie 53 obiekty, wymagające specjalnej i nadzwyczajnej ochrony.
Oprócz głównego zestawienia wymienionego powyżej, funkcjonują jeszcze: Lista reprezentatywna niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości, Lista dziedzictwa wymagającego pilnej ochrony i rejestr dobrych praktyk w zakresie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego.
Poza ciekawostkami dotyczącymi funkcjonowania programu UNESCO zostaną Wam również przedstawione kolejne 4 z 16 obiektów znajdujących się w Polsce, które zostały wpisane na Listę światowego dziedzictwa.
Kopalnie rud ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach
W dniach od 2 do 12 grudnia w 2017 roku w Krakowie odbywała się 41. sesja Komitetu Światowego Dziedzictwa. Podczas zjazdu, podjęto decyzję o ochronie kolejnych obiektów w ramach UNESCO. W tym zestawieniu znalazła się również zabytkowa kopalnia wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach.
Świadectwo dziedzictwa kulturowego znajdującego się na obszarze Tarnowskich Gór, Bytomia i Zbrosławic jest przykładem innowacji w zakresie inżynierii hydraulicznej oraz ludzkiej pomysłowości. Kopalnie zaczęły się rozwijać na przełomie epoki średniowiecza oraz nowożytnej. Kluczowym momentem w historii Tarnowskich Gór było przyjęcie ustawy “Ordunek Górny” w 1528 roku. Akt prawny sprzyjał tworzeniu się wielonarodowego społeczeństwa górniczego oraz umożliwiał wzrost urbanizacji i uprzemysłowienia tych terenów.
Wydobycie surowców na terytorium Śląska odegrało istotna rolę na europejskim, a nawet światowym rynku. Odkrycie galenu, czyli rudy ołowiu z domieszką srebra pozwoliło na eksport cennego kruszca nawet do Chin.
W podziemiach kopalni wydrążono aż 20 tys. szybów, 150 km chodników oraz kilkadziesiąt kilometrów sztolni odwadniających. Fragmenty niegdysiejszego szlaku górniczego można zwiedzać w ramach trasy turystycznej. Po odbyciu wycieczki po podziemnej części szlaku, na zwiedzających czekają kolejne atrakcje, m.in. możliwość zwiedzenia skansenu maszyn parowych, w którym zostały zgromadzone zabytkowe obiekty.
System gospodarowania wodą oraz kompleks górniczy przeznaczony do wydobycia rud metali na przestrzeni XVI – XIX wieków stanowił podbudowę pod nowoczesne systemy wodociągowe. W tamtym czasie, jak i obecnie, teren Śląska uchodził za jeden z najbardziej zurbanizowanych i uprzemysłowionych w całej Europie. Cały obiekt położony w obrębie Tarnowskich Gór jest dowodem wyjątkowości ludzkiej pracy.
Hala Stulecia
Hala Stulecia we Wrocławiu została wpisana na Listę UNESCO w 2006 roku, podczas 30. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa, której przebieg odbywał się w Wilnie. Żelbetonowa konstrukcja została wniesiona w niemal 14 miesięcy. Prace nad jej budową trwały od 1911 do 1913 roku. Oficjalne otwarcie obiektu nastąpiło 20 maja 1913 roku. Monumentalna budowla charakteryzowała się surowością i była pozbawiona wszelkich ornamentów, czy też ozdób.
Zabytek do tej pory uchodzi za najsłynniejsze dzieło wrocławskiego modernizmu. W momencie, gdy powstawał, był bardzo nowatorskim i drogim pomysłem. W dodatku kopuła budynku posiadała imponującą szerokość, mierzy bowiem 65 m, natomiast wysokość konstrukcji wynosi 42 m. Miejsce, w którym obecnie znajduje się Hala Stulecia, wraz z Terenami Wystawowymi, było kiedyś terenem, na którym odbywały się wyścigi konne. Jednak władze miasta postanowiły w inny sposób zagospodarować dotychczasową przestrzeń.
Pomysł Maxa Berga wygrał w przetargu, a on sam został architektem oraz pomysłodawcą żelbetonowej, monumentalnej konstrukcji. Budowla miała służyć głównie do organizacji różnego rodzaju wydarzeń, m.in. imprez sportowych, wystaw, widowisk oraz koncertów. Natomiast Tereny Wystawowe otaczające centralną kopułę były komponowane przez Hansa Poelziga, który zaprojektował Pawilon Czterech Kopuł oraz Pergolę czyli budowlę w kształcie elipsy, składającą się z 750 kolumn, które spowija bujna winorośl.
W skład kompleksu wchodzi również fontanna multimedialna, która została wybudowana dopiero w 2009 roku. Dno zbiornika wodnego zajmuje blisko 1h. W dodatku posiada aż 800 punktów świetlnych, 300 dysz wodnych oraz 3 dysze ogniowe. W niedalekim sąsiedztwie akwenu znajduje się ogród japoński oraz Park Szczytnicki, który oplata swoją zielenią cały zespół architektoniczno- krajobrazowy.
Hala Stulecia oraz pozostałe elementy kompleksu nie uległy zniszczeniu, co czyni przykład wrocławskiej architektury autentycznym. W dodatku przeznaczenie wnętrza budynku również nie uległo zmianie. Tak jak w pierwotnym zamyśle, są tam obecnie organizowane wystawy, koncerty oraz różnego rodzaju wydarzenia kulturowe.
Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy
Podczas 25. sesji Komisji Światowego Dziedzictwa, odbywającej się w Helsinkach w roku 2001, objęto ochroną UNESCO kilkanaście dóbr. W tym zestawieniu znalazły się również dwie ewangelickie świątynie znajdujące się obecnie w granicach Polski, a dokładniej w Województwie Śląskim. Mowa tutaj o Kościele Pokoju pw. Ducha Świętego w Jaworze oraz o Kościele Pokoju pw. św. Trójcy w Świdnicy.
Oba kościoły zostały zaprojektowane przez Albrechta von Säbischa i wzniesione w XVI wieku. W tamtym okresie ziemia śląska znajdowała się w obrębie Imperium Habsburgów w którym dominującą religią był katolicyzm. Jednakże dzięki wstawiennictwu władcy szwedzkiego Karola X Gustawa zezwolono na powstanie budynków sakralnych dla wspólnoty ewangelickiej. Budowle musiały spełniać pewne kryteria, m.in. mieścić się poza granicami miasta, czy składać się z nietrwałych materiałów takich jak drewno, słoma czy glina. W dodatku miały być ufundowane ze środków własnych, które nie pochodziłyby ze skarbu państwa i, co najważniejsze, miały być pozbawione dzwonnicy i wież.
Trójnawowa bazylika, znajdująca się w Jaworzy, powstała w 1655 roku. Posiadała cztery piętra kondygnacji usytuowanych w nawach bocznych, dzięki czemu mogła pomieścić nawet około 6 tys. ludzi. Wnętrze całego kościoła zostało ozdobione malowidłami przedstawiającymi sceny biblijne. Rok później powstał kolejny, tym razem w Świdnicy, protestancki obiekt, zaprojektowany na planie krzyża greckiego. Ten obiekt był w stanie pomieścić jeszcze większą liczbę osób, bowiem 7,5 tys.
Obydwie budowle są wyczynem architektonicznym, ponieważ powstały z bardzo nietrwałych materiałów, a nadal służą wiernym jako miejsce kultu religijnego oraz pełnią rolę zabytkową. Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy są przykładem kunsztu artystycznego. W dodatku są przykładem pięknych świątyń protestanckich wybudowanych w stylu barokowym.
Park Mużakowski
Jeden z najwybitniejszych przykładów europejskiej sztuki ogrodowej, czyli Park Mużakowski, został wpisany na Listę światowego dziedzictwa w 2004 roku. Miało to miejsce podczas 28. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa, która odbyła się w Suzhou (Chiny).
Zespół pałacowo-parkowy Mużakowa znajduje się po obu stronach rzeki Nysy Łużyckiej, która przecina granicę polsko-niemiecką. Taki podział parku nastąpił w wyniku ustalenia granic po II wojnie światowej.Przed rokiem 1945, kompleks krajobrazowy znajdował się w całości w Niemczech.
Ogród krajobrazowy powstał w pierwszej połowie XIX wieku na życzenie Hermanna von Pückler-Muskau, który postanowił zagospodarować zielony teren wraz z rodową rezydencją. W realizacji pomysłu pomagali mu architekci Karl Friedrich Schinkel i John Adey Repton oraz ogrodnik Jacob Rehder. Właściciel posiadłości czerpał inspirację z angielskiego dworu i postanowił zastosować anglosaskie rozwiązania w swojej własności. Posiadacz ziemski ze stylem i poczuciem estetyki dokonywał przekształceń w obrębie parku. Jednakże już w 1845 roku ówczesny właściciel obszaru musiał sprzedać dobra na rzecz Fryderyka Niderlandzkiego ze względu na posiadanie potężnych długów. Nowy właściciel rezydencji kontynuował pracę nad uzyskanym terenem.
Park Mużakowski został podzielony na konkretne obszary, które składają się z Parku na Tarasach, Parku Górnego, Parku Zewnętrznego oraz Arboretum. Ten ostatni element to kolekcja roślin drzewiastych, która w ówczesnych czasach, jak i obecnie, robi ogromne wrażenie ze względu na rodzaj kolekcji roślin oraz jej estetyczną kompozycję.
Kompleks architektoniczno-krajobrazowy robi ogromne wrażenie na zwiedzających nie tylko z uwagi na ogromną powierzchnię, która wynosi około 700 ha, w tym ponad 500 ha mieści się po stronie Polski. Zachwyca przede wszystkim niesamowitym połączeniem natury i sztuki ogrodniczej. Jest to również przykład największego parku typu angielskiego w Polsce.
Bibliografia:
http://www.unesco.pl/ [data dostępu 31.03.2020]
https://kopalniasrebra.pl/ [data dostępu 31.03.2020]
https://zabytek.pl/pl/obiekty/tarnowskie-gory-tarnowskie-gory-kopalnia-rud-olowiu-srebra-i-c [data dostepu 31.03.2020]
https://tarnowskiegory.pl/2018/08/kopalnia-srebra/ [data dostępu 31.03.2020]
https://zabytek.pl/pl/obiekty/wroclaw-hala-stulecia-we-wroclawiu-2 [data dostepu 31.03.2020]
http://halastulecia.pl/ [data dostepu 31.03.2020]
https://zabytek.pl/pl/obiekty/koscioly-pokoju-w-jaworze-i-swidnicy-2473 [data dostepu 31.03.2020]
https://zabytek.pl/pl/obiekty/leknica-park-muzakowski-w-leknicy-park-w-stylu-krajobrazowym [data dostepu 31.03.2020]
https://www.park-muzakowski.pl/ [data dostępu 31.03.2020]
Zdjęcia:
https://nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/Miejsca_na_liscie/Lista_miejsc/miejsce.php?ID=3508 [data dostępu 31.03.2020]
https://pik.wroclaw.pl/miejsca/hala-stulecia-wroclaw/ [data dostępu 31.03.2020]
https://nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/Miejsca_na_liscie/Lista_miejsc/miejsce.php?ID=163 [data dostępu 31.03.2020]
https://polskazachwyca.pl/ciekawostki/park-muzakowski-tam-gdzie-sztuka-przemienia-sie-w-nature/ [data dostępu 310.03.2020]