Tożsamość narodowa a mały Polak za granicą

Tożsamość narodowa to uczucie bycia częścią wspólnoty z własnym narodem, który wyodrębnia się od innych indywidualną tradycją, kulturą i historią. O ile świadomość państwowa wśród mieszkańców Polski zazwyczaj kształtuje się w naturalny sposób, to w przypadku Polaków mieszkających poza krajem, proces ten nie jest wspomagany codziennym otoczeniem.

 

Odmienne środowisko buduje wiele pozytywnych wzorów, kształtuje postawy otwarte, nastawione na zrozumienie innych kultur. Jednak codzienne życie za granicą może również utrudniać proces kształtowania się tożsamości narodowej. Dla dorosłych, wychowanych i wykształconych w polskim duchu, jest to niejednokrotnie ciężkie zadanie. Więc jak mają tego dokonać dzieci, które często nie mają aż tak rozwiniętych wspomnień o ojczystym kraju?
Filary kształtowania tożsamości narodowej za granicą:

1. Rodzina

Stałe przebywanie w innym państwie stawia przed najmłodszymi trudne pytanie – kim jestem? Szczególna rola, by pomóc w odpowiedzi, przynależy tutaj do rodziców i dziadków, którzy muszą konsekwentnie przekazywać swoje poczucie przynależności narodowej młodemu pokoleniu. Stopień wysiłku włożonego w modelowanie poczucia tożsamości narodowej, zależy niejednokrotnie od wieku w jakim dziecko opuściło Polskę. Dzieci małe (lub w wieku przedszkolnym) najłatwiej aklimatyzują się w nowych okolicznościach. Niestety mają one nikłe wspomnienia o Polsce, a ich tożsamość narodowa praktycznie nie istnieje. Na szczęście w tym wieku matka i ojciec są dla pociech priorytetowymi elementami życia. Dlatego codzienny kontakt z językiem polskim, zwłaszcza w rodzinnym gronie, zachęcanie do komunikacji z rodziną pozostałą w kraju są tymi małymi elementami nauki, które później procentują w przyrównaniu: tożsamość rodziny to moja tożsamość. Dzieci w wieku szkolnym, przeprowadzając się za granicę natrafiają często na problemy z zaaklimatyzowaniem się w nowej rzeczywistości. Mimo tego łatwiej jest im wytłumaczyć poważniejsze kwestie. Pojawiająca się tęsknota za ojczyzną motywuje je niekiedy do samodzielnego podtrzymywania tożsamości narodowej. Jednak chęć, by wpasować się w nowe warunki życiowe powoduje, że tożsamość polska może być początkowo odrzucana. Umiejętne przywoływanie u dziecka odpowiednich wspomnień, rozmowa, a przede wszystkim próba wysłuchania i zrozumienia rozdarcia może być odpowiedzią na niepewność co do własnej tożsamości. Zbyt intensywne przymuszanie do określonych postaw może objawić się buntem, który zrazi dziecko na przyszłość. 2. Edukacja Edukacja to podstawowy sposób wdrażania dziecka w dziedzictwo historyczne i kulturę własnego narodu. Nauka stanowi nieocenioną wartość w kreowaniu sposobu myślenia i życia młodego człowieka. W końcu by w pełni pokochać swój kraj trzeba go najpierw poznać i zrozumieć. Wybór ścieżki polskiej edukacji dla dzieci za granicą należy do rodziców i to właśnie oni, na podstawie własnych doświadczeń oraz okoliczności muszą wybrać odpowiednią dla dziecka formę nauki. Dziecko może zostać zapisane do szkoły stacjonarnej w Polsce i zdalnie, w ramach edukacji domowej, realizować jej program. Rodzic staje się nauczycielem dla dziecka, często otrzymując wsparcie od szkoły. Pod koniec roku szkolnego dziecko zdaje egzamin, dzięki któremu otrzymuje polskie państwowe świadectwo oraz promocję do następnej klasy. Często wybieraną formą edukacji „na miejscu” są szkoły społeczne, tzw. szkoły sobotnie, gdzie nauka odbywa się najczęściej w weekendy. Pomimo, że dzieci nie realizują pełnego polskiego programu nauczania, to jednak mają styczność ze swoimi rówieśnikami, będącymi w podobnej sytuacji. Po zakończeniu nauki dzieci otrzymują dyplomy od danej placówki. Kolejnym wariantem jest uczestnictwo w edukacji zapewnianej przez szkolne punkty konsultacyjne. Są to najczęściej placówki realizujące uzupełniający plan nauczania, mieszczące się przy polskich instytucjach dyplomatycznych. Nacisk jest tam kładziony na samokształcenie dzieci przy wsparciu merytorycznym nauczycieli. 3. Podtrzymywanie więzi z krajem ojczystym Podtrzymywanie więzi dziecka z jego ojczyzną jest ogólnym zadaniem, które obejmuje również poprzednie punkty. Zarówno nauka, kontakty rodzinne, jak i samo wykorzystywanie języka polskiego sprawiają, że polska tożsamość narodowa staje się dla dziecka czymś realnym.
    • a) język polski Dziecko nie nauczy się języka samo, zwłaszcza tak trudnego jak język polski. Potrzebne jest do tego przede wszystkim zaangażowanie rodzica. Wiele osób korzysta z tzw. zasady jednej trzeciej. Mówi ona o tym, że aby dziecko posługiwało się konkretnym językiem, musi go wykorzystywać przez minimum 30% rozmów. Ważne jest jednak by używać polskiego w odpowiednim kontekście. Skojarzenie go np. tylko z domowymi kłótniami może źle odbić się na wspomnieniach dziecka związanych z tym językiem. Konieczne jest rozdzielenie i przegrupowanie sytuacji używania danego języka.
    • b) podtrzymywanie rodzinnych tradycji Tradycje nadają życiu dzieci rytm, potrzebny do prawidłowego rozwoju. Budują pewnego rodzaju stałość. Pielęgnowanie corocznych tradycji świątecznych i państwowych wpływa korzystnie nie tylko na rozwój psychiki dziecięcej, ale także na kształtowanie właściwych postaw narodowych. Pozwalają one dziecku poczuć łączność z odległą ojczyzną. Tradycje wprowadzają w życie dziecka doświadczenie obietnicy i nadziei. Dzięki temu rodzice mogą powiązać te piękne odczucia z Polską.
    • c) czytelnictwo polskich książek oraz czasopism Czytelnictwo książek kształtuje niezbędne kompetencje do właściwego funkcjonowania w społeczeństwie, takie jak umiejętność samodzielnego myślenia i formułowania zdań. Jednak co najważniejsze dla rodziców młodych Polaków za granicą, czytanie poszerza doświadczenia językowe. Warto poświęcić kilka godzin w tygodniu, bądź przy mniejszej ilości czasu, wprowadzić dzień polskiej książki w życie rodziny. Pozwalając pociechom wybrać książki na tematy, które je interesują, zwiększamy szansę na kontynuowanie nowego rytuału.

Tożsamość narodowa młodych Polaków staje pod znakiem zapytania w czasie wyjazdu za granicę. Jednak poprzez wspólną pracę i zaangażowanie ze strony rodziców można zadbać o właściwy tor jej rozwoju. Edukacja, używanie języka polskiego oraz pielęgnowanie narodowych tradycji stanowią klucz patriotyzmu na emigracji. Nie zawsze jest to łatwe. Warto jednak pamiętać, że podejmując te działania, wysiłek rodziny zaowocuje i pozwoli wychować dziecko z prawdziwe polskim sercem, choć żyjące z dala od ojczyzny.

Fundacja Edukacji Polonijnej, działająca na rzecz rozpowszechniania polskiej edukacji poza granicami kraju, wspiera rodziców chcących zapewnić dziecku edukację polonijną. Poprzez organizację zajęć on-line dla dzieci, darmowe materiały oraz kampanie społeczne Fundacja stara się promować używanie języka ojczystego wśród polskiej społeczności. Każde wsparcie jest dla nas istotne, gdyż pomaga nam angażować się w nowe działania na rzecz polskiej edukacji za granicą.

Jeżeli chciałbyś wesprzeć działania Fundacji, zachęcamy do odwiedzenia strony:

www.wsparcie.polonia.edu.pl
Artykuł został opublikowany na stronie POLEMI.CO.UK