Połączenie Urugwaju, najmniejszego państwa Ameryki Południowej i Polski może wydawać się całkiem dziwne. Praktycznie nie mają one powiązań historycznych i bardzo różnią się pod wieloma aspektami takimi jak klimat, język, historia czy kultura. Ciężko jest sobie wyobrazić, że Polacy mogli by wybrać tak odległy i nieznany kraj na swój nowy dom.
Pierwsi Polacy w Urugwaju
Większość społeczeństwa Urugwaju, które liczy nieco ponad 3 miliony, pochodzi od europejskich imigrantów, którzy przybyli tam na statkach. Pochodzili oni z Hiszpanii, Włoch, Francji i Portugalii.
Pierwsi Polacy przybyli do Urugwaju w XIX wieku. Byli to uchodźcy polityczni, którzy zostali zmuszeni do opuszczenia Polski po powstaniu styczniowym. Wśród nich były takie osoby jak dr Artur Rymarkiewicz, dr Julian Jurkowski (pierwszy profesor anatomii i dziekan wydziału medycyny w Montevideo), Jan Łukasiewicz i architekt Erazm Bogoria-Skotnicki.
Większość z tych Polaków, którzy osiedli się w Montevideo, czyli stolicy Urugwaju, na początku swojej emigracji pracowało fizycznie. Znaleźli zatrudnienie w przemyśle masarskim, składach wełny, przemyśle budowlanym bądź na farmach okolicznych rolników. Zazwyczaj ich jedynym wynagrodzeniem za ciężką pracę był darmowy posiłek. Kobiety były przeważnie zatrudniane jako sprzątaczki bądź służące. W Montevideo zwalnianie ludzi z pracy z dnia na dzień nie było niczym szokującym. Z tego powodu dużo więcej szczęścia mieli imigranci z doświadczeniem i umiejętnościami rzemieślniczymi, którzy mogli rozpocząć swoją własną działalność.
Wsparcie Urugwajskiej Polonii dla Ojczyzny
II Wojna Światowa była ogromnym przeżyciem również dla Polaków którzy żyli z dala od swojej Ojczyzny. Polonia w Urugwaju organizowała różnego rodzaju akcje propagandowe. Co więcej, wspierała Polskę finansowo a także zasobami ludzkimi. 100 polskich wolontariuszy wyruszyło do Europy aby walczyć pod dowództwem generała Sikorskiego.
Okres po II Wojnie Światowej i ustanowienie sowieckiego reżimu w Polsce wpłynął na kolejny przypływ Polaków do Montevideo. Był to czas, w którym Polacy żyjący w Urugwaju stworzyli wyizolowaną społeczność. W tym zamkniętym gronie kultywowali polską kulturę i chrześcijańskie tradycje. Ich działania skupiały się wokół polskiej parafii i Towarzystwa im. Józefa Piłsudskiego.
Wydarzeniami, które rozbudziły w urugwajskiej Polonii nowe nadzieje były wybór Jana Pawła II na papieża oraz prężny rozwój Solidarności. Wiele Polaków postanowiło wtedy po raz pierwszy odwiedzić Polskę. Przyjazd papieża Polaka do Urugwaju, a potem również ówczesnego prezydenta Polski Lecha Wałęsy rozbudził w emigrantach prawdziwy entuzjazm i chęć działania na rzecz swojej społeczności.
Pomnik papieża Jana Pawła II w Montevideo
Organizacje polonijne w Montevideo
Pierwsza polonijna organizacja w Montevideo powstała w 1921 roku. Jej nazwa i struktura były wielokrotnie zmieniane. Ostateczną formę uzyskała w 1929 roku – Towarzystwo im. Józefa Piłsudskiego. Jest to najstarsza organizacja tego typu, która nadal prowadzi swoje działania. Jej głównym celem jest integracja społeczności Polonijnej, a także wspólne obchodzenie świąt narodowych takich jak Cud nad Wisłą czy Dzień Niepodległości.
Inną organizacją, powstałą w tym samym roku jest komunistyczne Towarzystwo im.Adama Mickiewicza, które organizowało zajęcia z języka polskiego oraz historii i geografii Polski. Co więcej organizacja ta stworzyła zespół taneczny. Brał on udział w licznych polskich i międzynarodowych konkursach, dzięki czemu może pochwalić się wieloma nagrodami.
Polska wiara na emigracji
Mówiąc o życiu Polonii nie można pominąć aspektu wiary, który był jego znaczną częścią. Pierwszy polski kościół w Urugwaju, został wybudowany z inicjatywy ojca Augustyna Zaraza i ojca Józefa Chudzińskiego. Byli oni pallotynami, którzy przybyli do Urugwaju w 1932 roku. Tuż obok kościoła znajdował się Polski Dom. Tam na pierwszym piętrze urządzono bibliotekę, a na parterze powstała szkoła, w której polskie dzieci mogły pobierać lekcje języka polskiego i historii.
Od czasu powstania kościoła, zaczęło funkcjonować Stowarzyszenie Polsko-Katolickie. Jego głównym celem było kultywowanie polskich zwyczajów i tradycji we współpracy z polskimi księżmi. Zajmowało się także organizacją lekcji dla dzieci, sprzedawało polskie książki, przygotowywało amatorskie spektakle teatralne. Po ich stronie leżała też organizacja świąt narodowych.
Na początku osiedlania się Polaków na terenach Urugwajskich, większość społecznych, religijnych i kulturowych potrzeb wydawała się być wystarczająco zapewniona przez organizacje polonijne. Jednak wraz z biegiem czasu i częściowym zmniejszaniem się liczby polonijnej społeczności, doszło do stopniowej asymilacji. Z tego powodu wspólne świętowanie i pielęgnowanie polskich tradycji powoli odchodzi w zapomnienie.
Serdeczne podziękowania dla Pani Karoliny Grabowskiej, której praca doktorska „Etniczność drugiego pokolenia imigrantów polskich w Montevideo” była głównym źródłem informacji, a spotkanie i rozmowa na temat Polonii w Urugwaju była niezwykle inspirująca i dała początek nowym pomysłom na działalność naszej Fundacji.
Wpis jest częścią projektu „POLONIKA – ślady Polaków za granicą”, który odkrywa miejsca na świecie, w których w szczególny sposób zaznaczyła się obecność Polaków.
Źródła obrazów:
http://henzahoryzont.pl/ameryka-poludniowa/jednak-mieli-racje-urugwaj-i-paragwaj
https://mowgli-adventures.com/things-to-do-in-montevideo-uruguay/
Źródła tekstowe:
Caroline Grabowska, The Ethnicity of Second Generation Polish Immigrants in Montevideo, (Etniczność drugiego pokolenia imigrantów polskich w Montevideo), CESLA, Warszawa 1998